Ondervoeding en onveiligheid: Congolese vrouwen proberen in Oeganda te overleven

Een klein lapje grond om een huisje op te bouwen en misschien wat groenten op te telen. Een hutje gemaakt met modder, wat stokken en een plastic zeil. Voedselrantsoenen waar je zuinig mee moet omgaan. Na hun vlucht uit de hel in de Democratische Republiek Congo (DRC) leiden vele vrouwen een zwaar leven als vluchteling in Oeganda. Zonder inkomsten of toekomstperspectieven, vechten ze elke dag om te leven.

Mapenzi – haar naam betekent ‘liefde’ in het Swahili – is 21 jaar. In 2023 arriveerde ze met haar jongere zusje en tante in het vluchtelingendorp van Kyangwali in Oeganda. Ze waren gevlucht uit Noord-Kivu in de Democratische Republiek Congo (DRC), waar de conflicten tussen de rebellen sinds een paar jaar weer zijn opgeflakkerd. Het was vluchten voor hun leven, wat ze deden. “Waar we woonden, is geen vrede. Mensen met machetes stormden regelmatig ’s nachts ons huis binnen”, vertelt Mapenzi. “We waren elke dag op de vlucht.”

Mapenzi’s ouders kwamen in DR Congo om het leven. Mapenzi zelf was hoogzwanger toen ze het land ontvluchtte. De vader van haar kinderen raakte ze kwijt in de chaos van de vlucht. De tweeling Opio en Atchena werd in maart 2023 geboren, maar Mapenzi is nog steeds niet hersteld van de bevalling. Ze had een keizersnede en kan sindsdien geen lange afstanden meer te voet afleggen.

Met haar zus bouwde Mapenzi een geïmproviseerd hutje op het lapje grond dat ze van de Oegandese overheid toegewezen kregen. Op het kleine perceeltje staat ook maïs, maar die is niet van hen. Ze mogen er niet van eten. Pas als die maïs is geoogst, kunnen Mapenzi en haar zus er zelf iets planten. Omdat ze op dit moment geen inkomen of voedsel hebben, zijn ze volledig afhankelijk van de hulp van het Wereldvoedselprogramma¹ (WFP): “Een keer per maand krijgen we meel, bonen en olie. Maar rond het midden van de maand, is het op”, legt Mapenzi uit. Het WFP kampt met geldgebrek. In juli 2023 moest het de kleine rantsoenen nog verkleinen om alle vluchtelingen te eten te kunnen geven.

De helft² van de vluchtelingen in Kyangwali (53%) is vrouw. 13% van hen worden beschouwd als personen met ‘specifieke behoeften’. Omdat ze erg kwetsbaar zijn en nood hebben aan bescherming, moeten ze als eerste worden geholpen. Het gaat vooral om alleenstaande vrouwen en kinderen. Specifieke hulp gaat ook naar vrouwen die het slachtoffer zijn geweest van geweld, en daarvan lichamelijke en psychologische gevolgen dragen. Maar toch is het grootste probleem de voedselonzekerheid.

In Congo werd Mapenzi ’s nachts uit haar slaap gehaald door rebellen met machetes. Nu woont ze met haar zus en tweeling in een vreemd land, in een geïmproviseerd hutje aan de rand van een vluchtelingendorp. Zonder deur om hen te beschermen tegen indringers.

Met de hulp van haar lokale partners tracht Caritas International vluchtelingen geschikte ondersteuning te bieden. Daar valt ook het bieden van werkgelegenheid en opleidingsmogelijkheden onder. Zo behouden vluchtelingen hun waardigheid en kunnen ze zichzelf en hun gezin onderhouden.

Het Caritas-netwerk ontwikkelde ook gecoördineerde maatregelen voor de bescherming van risicogroepen, zoals slachtoffers van seksueel geweld op basis van gender.³

Op zoek naar een beter leven, ver weg van de oorlog, trokken Deborah en haar oma naar Oeganda. In december 2022 belandden ze in het vluchtelingenkamp Kyaka II. “Het kamp gaf me een goed gevoel omdat ik wist dat hier vrede was”, zegt Deborah. Maar ook in Oeganda blijft het leven zwaar.
Deborah woont nu met haar oma en drie kinderen in een hutje dat ze met haar eigen handen bouwde. Net zoals bij Mapenzi is er geen deur, geen grendel om de hut af te sluiten van de buitenwereld. Ze voelen zich voortdurend onveilig.

Eten krijgen Deborah en haar familie elke maand van het Wereldvoedselprogramma (WFP), maar het is te weinig: “Mijn leven is erg moeilijk. Er zijn dagen dat ik niets te eten heb. Het is moeilijk om eten en kleren te vinden voor mij en mijn kinderen”. Nu de rantsoenen worden teruggeschroefd, wordt het leven voor de meest kwetsbaren in de vluchtelingengemeenschappen nog zorgwekkender.

In Congo had Deborah trouwens zo’n winkeltje. Ook toen had ze weinig geld, en dus deed ze ook aan landbouw en kweekte ze kippen. Maar in Congo had Deborah nog de steun van haar man, nu moet ze het in haar eentje zien te redden. “Werken op het land kan ik niet, omdat mijn kinderen mij veel storen”. Haar oma helpt wanneer ze maar kan, maar het werk is erg vermoeiend. “Ik wil dat mijn kinderen een goed leven hebben. En ik zou misschien zelf ook weer naar school willen”, hoopt Deborah.

Sinds juli 2023 verminderde het WFP de voedselrantsoenen. Daardoor zijn de noden dringender geworden. Deborah, Mapenzi en vele andere jonge vrouwen hebben hulp nodig.

Jij kan helpen. Jij kan hun honger stillen door hen aan een waardevol inkomen te geven. Met een paar stuks vee kan dat allebei: voedzame melk, eieren en kuikens die ze kunnen verkopen. Doe een online gift of stort op rekeningnummer BE88 0000 0000 4141 met mededeling ‘4945 CONGO’.