Youth in Shelter: jongeren waardig opvangen

Woensdag, rond de middag. Druppelsgewijs komen de jongens thuis van school. Stilaan begint het vroegere rusthuis weer te leven. De jongens droppen hun boekentas in hun kamer en gaan naar beneden om in de gemeenschappelijke ruimte te eten. De opvoed(st)ers praten met de jongeren over de voorbije voormiddag terwijl ze shoarma eten, klaargemaakt door Walid, de huiskok. Dit gespreksmoment staat symbool voor de kern van de opdracht bij Youth in Shelter: een warme, veilige plek bieden waarin jonge nieuwkomers zich kunnen ontplooien, zowel op persoonlijk vlak als op het vlak van het samenleven. Ontdek de video van de project.

Youth in Shelter, in Luik, is een opvangstructuur voor niet-begeleide minderjarigen die ontstond in 2020. Het gaat om een project dat wordt gesubsidieerd door Jeugdhulp en Fedasil, in het kader van een plan dat in 2015 voor deze doelgroep werd gelanceerd om erg kwetsbare jongeren op te vangen buiten de grote centra.

Julie Godefroid is verpleegkundige bij Youth in Shelter: “Eén van onze jongeren had geweld meegemaakt in een opvangcentrum. Hij had psychologische ondersteuning en begeleiding op mensenmaat nodig zodat er een vertrouwensband kon groeien. Momenteel vangen we hier ook een jongen van twaalf op. Hij is nog een kind. In een centrum voor volwassenen zou zo’n jongen zich niet kunnen ontwikkelen, hij zou daar misschien aan zijn lot zijn overgelaten. Hier kan hij veilig slapen. En er wordt gelet op de hygiëne en de voeding.”

De achttien jongeren, die 12 tot 16 jaar oud zijn, worden omringd door een ploeg van veertien mensen. Er is een uurrooster met shifts zodat er altijd iemand klaar staat voor de jongeren. “Zo kunnen we een intensieve begeleiding op maat verzekeren in een essentiële periode in hun leven”, vervolgt Marjolaine. “De beste manier om ze, stapje voor stapje, hun plaats te laten vinden in een maatschappij die ze niet kennen.”

In de opvangstructuur wonen uitsluitend jongens die om internationale bescherming hebben gevraagd en hopen op een toekomst in België. Gemiddeld blijven de jongeren er twee jaar; de procedures duren lang. Wanneer ze meerderjarig worden en een positief antwoord hebben gekregen, krijgen ze een overgangsbegeleiding om hen echt klaar te maken voor een zelfstandig leven.

Typerend voor Youth in Shelter is ook dat het team bestaat uit mensen uit diverse disciplines. In het opvanghuis valt de begeleiding uiteen in drie luiken: een educatief, een psychosociaal en een medisch luik.

Iedere opvoed(st)er doet een deel van het werk. Er is een verantwoordelijke voor activiteiten, er zijn peters en meters, er is een nachtopvoeder enzovoort. Alison is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor de Jongerenraad, die moet helpen om samen met de jongeren het kader te creëren. “Eén keer per week vergaderen we met de Jongerenraad om naar vragen of opmerkingen te luisteren en samen te beslissen over toekomstige activiteiten”, aldus Marjolaine. “Op dezemomenten bespreken we ook welke jongeren verantwoordelijk zijn voor het poetsen van de gemeenschappelijke ruimtes of wie de lunch zal klaarmaken. Zo kunnen we de jongens betrekken bij beslissingen die hen aangaan en de werking zinvoller invullen.”

In dezelfde geest worden sancties, wanneer ze nodig zijn, toegepast op een manier die de jongens responsabiliseert. Wanneer een jongen bijvoorbeeld iets stuk maakt in het huis, mag hij technisch opvoeder Arthur helpen bij het repareren. Samen met Arthur werd zo ook een sportzaal ingericht. “Het is belangrijk dat de jongens zich kunnen losmaken van de dagelijkse beslommeringen en stoom kunnen afblazen”, vertelt Arthur. “In de sportzaal kunnen we onze band onderhouden, informeel van gedachten wisselen en kijken hoe ze bewegen wanneer ze trainen.”

De jongens kunnen ook rekenen op Camille, een maatschappelijk assistente die hen begeleidt bij elke stap rond het verzoek om internationale bescherming en hen zo goed mogelijk voorbereidt op een systeem dat niet is afgestemd op minderjarigen.

Verpleegkundige Julie zorgt voor de medische opvolging. De meeste jongens zijn alleen gevlucht voor gruwelijke situaties. Ze kampen met ernstige trauma’s die bijzondere aandacht vereisen. “Op basis van die vaststelling bedacht ik een welzijnsproject om een serene plek te hebben in ons huis”, aldus Julie. “Ik geef daar massages, verzorg hun gezicht en gebruik aromatherapie. Wij willen echt dat de jongeren hun gevoelens een plaats kunnen geven. Het is verre van eenvoudig om ze te laten praten over hun parcours en hun post-traumatische stress.”

Een activiteit waarvoor het makkelijk is om het hele huis mee te krijgen is de vrijdagse hamburger- en frietavond. “Eten is een centraal thema”, stelt Marjolaine. “Het is ingewikkeld om goed te doen voor achttien jongeren die uit diverse regio’s in de wereld komen. De maaltijden zijn fundamentele momenten die we delen met de jongens. Dan heerst er een sterk gemeenschapsgevoel.” Eén keer per maand mogen de jongens ook een recept kiezen dat uit hun cultuur komt. Dat wordt dan bereid met de huiskok. En daarna wordt er samen gegeten in een vriendschappelijke sfeer.

In het weekend zijn er activiteiten op zaterdag. Op zondag wordt er gepoetst. “Het is moeilijk om een activiteit te bedenken die ze allemaal graag doen en die mogelijk is met onze middelen”, aldus Marjolaine. “De jongens gaan graag naar de bowling of naar de cinema. Voetballen in het park is ook populair. Voor het poetsen van de gemeenschappelijke ruimtes op zondag is er minder animo.”

De coördinatrice merkt hoe het gedrag van de jongeren bij Youth in Shelter echt evolueert. Ze maakten traumatische gebeurtenissen mee maar kunnen hier weer houvast vinden, omringd door een zorgzaam team.

“Met onze begeleiding willen we vooral de jongens helpen om hun identiteit (weer) op te bouwen en ze steunen bij het omgaan met de emoties die een vlucht veroorzaakt op korte, middellange en lange termijn. We hebben dikwijls de indruk dat jongeren beter in staat zijn om een band met een volwassene te creëren en een relatie te ontwikkelen naarmate ze langer bij ons verblijven.”