EU Passworld: wat ging er goed? En wat kan beter?

‘EU Passworld? Dat veranderde mijn leven’, antwoordt Sajeda Khattab (27) in de microfoon. Het is de eerste dag van de conferentie. Sajeda is uitgenodigd voor het panelgesprek met de verschillende betrokkenen van EU Passworld uit België, Ierland en Italië. Ze is één van de drie vluchtelingstudenten die in 2023 een Engelstalige masteropleiding begon aan de KU Leuven.

Toen ze een tiener was, vluchtte Sajeda met haar familie voor de oorlog in Syrië. Ze belandde in Egypte en zou daar 11 jaar blijven, tussen miljoenen andere vluchtelingen. “Ik had geen enkele hoop om ooit nog verder te studeren, laat staan aan een gerenommeerde universiteit in het buitenland”, vertelt ze. Aan de KU Leuven slaagde ze vorig academiejaar voor haar master in European Policies and Public Administration (Europees beleid en openbaar bestuur). Tegelijk maakte ze haar thesis af voor de master in Migratie- en vluchtelingenstudies waaraan ze in Egypte was begonnen. “Zo behaalde ik in 2024 dus twéé masters”, zegt ze trots.

De KULeuven is, samen met Caritas International België, Fedasil en UNHCR België, één van de Belgische partners in het proefproject EU Passworld.

Via EU Passworld kunnen vluchtelingen  – met de juiste vaardigheden en kwalificaties – geselecteerd worden om te studeren in een ‘derde land’. Dat kan België zijn, maar ook Italië en Ierland doen mee. Deze ‘education pathway’ is een veilige en legale manier om te vluchten, en om internationale bescherming te krijgen. EU Passworld wordt gefinancierd door het Fonds voor Asiel, Migratie en Integratie van de Europese Unie (AMIF).

Maar EU Passworld is een proefproject, en dat loopt eind 2024 af. De spirit van het project – vluchtelingen laten studeren en hen internationale bescherming geven – gaat wél verder. Al is dat in België voorlopig nog zonder officiële naam.

“Die moeten we dringend eens bedenken”, lacht Willem Gordts, coördinator Integratie bij Caritas International. “Dit academiejaar 2024-2025 konden we al opnieuw drie studenten aan de KU Leuven laten beginnen, en voor het eerst ook vier studenten aan de UCLouvain. De universiteiten van Namen en Luik engageren zich alvast voor het volgende academiejaar.”

Op 16 en 17 september 2024 organiseerden Caritas International, KU Leuven, Fedasil en UNHCR een slotconferentie in Leuven. ‘Looking back to plan ahead’, heette het evenement. ‘Achteruit blikken om vooruit te plannen’. Want wat ging er de voorbije jaren goed bij EU Passworld, en wat kan beter?

Alle partijen waren het eens: de onthaalgroepen voor de studenten zijn de absolute troeven van het proefproject. Van zodra een student arriveert in de luchthaven, staat de onthaalgroep klaar om te helpen bij grote en kleine vragen of problemen. De groep bestaat uit vrijwilligers die worden uitgezocht door Caritas International. Ze worden voorbereid, en krijgen ook een vorming en begeleiding van Caritas. “Toen ik in België aankwam, kende ik no-bo-dy”, herinnert Sajeda zich. “Maar de vrijwilligers hebben me bij alles geholpen. Ze hebben mijn leven hier zó veel gemakkelijker gemaakt.”

Toch zijn er ook veel moeilijkheden en onzekerheden. Het politieke klimaat in Europa, bijvoorbeeld. “Zal er genoeg politieke wil blijven bestaan om vluchtelingstudenten een visum te geven en hun studies en verblijf te financieren?” vraagt ook Willem Gordts zich af. “Voor deze legislatuur is daar een akkoord over. Maar we weten niet wat de toekomst brengt.”

Het is een hele uitdaging om als buitenlandse student een kot te vinden op de sowieso al krappe huisvestingsmarkt, stellen de EU Passworld-partners vast.  “Gelukkig kunnen de studenten ook hiervoor rekenen op hun onthaalgroep”, zegt Willem. “Die mensen hebben vaak een uitgebreid netwerk.”

Ook de stap naar werk blijft moeilijk, ondanks het universitaire diploma. “Ik heb twee masters, en ik heb gewerkt in Egypte”, zegt Sajeda. “Maar werkgevers willen EU-werkervaring, en die heb ik niet. Het zou tof zijn als we stage konden lopen in Europese bedrijven.” De taal is hier het grootste struikelblok, weet Willem. “De meeste bedrijven in Vlaanderen vragen dat werknemers, naast het Engels, ook Nederlands kennen. Taallessen volgen, is dus heel erg nodig. We geven de nieuwe studenten daarom een extra stoomcursus Nederlands in augustus, vóór de lessen aan de universiteit beginnen.”

Want een goeie baan vinden, dat willen deze studenten allemaal. “Daar doen we het toch voor?” zegt Sajeda. “We staan te popelen om te laten zien wat we kunnen. Het enige wat we vragen, is één kans!”